ਕਵੀ
ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਨੇ ਰੱਬੀ ਸਿਫ਼ਤਿ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦ “ਮੋਹਨ ਤੇਰੇ
ਊਚੇ ਮੰਦਰ------” ਨੂੰ ਭਾਈ ਮੋਹਨ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤਿ ਵਿੱਚ ਉਚਾਰਿਆ ਦੱਸ ਕੇ ਬਾਣੀ ਦੀ
ਅਤੇ ਪੰਜਵੇਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਨਿਰਾਦਰੀ ਕੀਤੀ ਹੈ । ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਅਰਥਾਂ ਸਮੇਤ ਹੇਠ ਦਿੱਤਾ ਜਾ
ਰਿਹਾ ਹੈ-
ਗਉੜੀ2 ਮਹਲਾ 5 ॥ ਮੋਹਨ ਤੇਰੇ ਊਚੇ ਮੰਦਰ ਮਹਲ ਅਪਾਰਾ
॥ ਮੋਹਨ ਤੇਰੇ ਸੋਹਨਿ ਦੁਆਰ ਜੀਉ ਸੰਤ ਧਰਮ ਸਾਲਾ ॥ ਧਰਮ ਸਾਲ ਅਪਾਰ ਦੈਆਰ ਠਾਕੁਰ
ਸਦਾ ਕੀਰਤਨੁ ਗਾਵਹੇ ॥ ਜਹ ਸਾਧ ਸੰਤ ਇਕਤ੍ਰ ਹੋਵਹਿ ਤਹਾ ਤੁਝਹਿ ਧਿਆਵਹੇ ॥ ਕਰਿ ਦਇਆ ਮਇਆ
ਦਇਆਲ ਸੁਆਮੀ ਹੋਹੁ ਦੀਨ ਕ੍ਰਿਪਾਰਾ ॥ ਬਿਨਵੰਤਿ ਨਾਨਕ ਦਰਸ ਪਿਆਸੇ ਮਿਲਿ ਦਰਸਨ ਸੁਖੁ ਸਾਰਾ
॥1॥ ਮੋਹਨ ਤੇਰੇ ਬਚਨ ਅਨੂਪ ਚਾਲ ਨਿਰਾਲੀ ॥ ਮੋਹਨ ਤੂੰ ਮਾਨਹਿ ਏਕੁ ਜੀ ਅਵਰ ਸਭ ਰਾਲੀ ॥
ਮਾਨਹਿ ਤ ਏਕੁ ਅਲੇਖੁ ਠਾਕੁਰੁ ਜਿਨਹਿ ਸਭ ਕਲ ਧਾਰੀਆ ॥ ਤੁਧੁ ਬਚਨਿ ਗੁਰ ਕੈ ਵਸਿ ਕੀਆ ਆਦਿ
ਪੁਰਖੁ ਬਨਵਾਰੀਆ ॥ ਤੂੰ ਆਪਿ ਚਲਿਆ ਆਪਿ ਰਹਿਆ ਆਪਿ ਸਭ ਕਲ ਧਾਰੀਆ ॥ ਬਿਨਵੰਤਿ ਨਾਨਕ ਪੈਜ
ਰਾਖਹੁ ਸਭ ਸੇਵਕ ਸਰਨਿ ਤੁਮਾਰੀਆ ॥2॥ ਮੋਹਨ ਤੁਧੁ ਸਤਸੰਗਤਿ ਧਿਆਵੈ ਦਰਸ ਧਿਆਨਾ ॥ ਮੋਹਨ
ਜਮੁ ਨੇੜਿ ਨ ਆਵੈ ਤੁਧੁ ਜਪਹਿ ਨਿਦਾਨਾ ॥ ਜਮਕਾਲੁ ਤਿਨ ਕਉ ਲਗੈ ਨਾਹੀ ਜੋ ਇਕ ਮਨਿ ਧਿਆਵਹੇ
॥ ਮਨਿ ਬਚਨਿ ਕਰਮਿ ਜਿ ਤੁਧੁ ਅਰਾਧਹਿ ਸੇ ਸਭੇ ਫਲ ਪਾਵਹੇ ॥ ਮਲ ਮੂਤ ਮੂੜ ਜਿ ਮੁਗਧ ਹੋਤੇ
ਸਿ ਦੇਖਿ ਦਰਸੁ ਸੁਗਿਆਨਾ ॥ ਬਿਨਵੰਤਿ ਨਾਨਕ ਰਾਜੁ ਨਿਹਚਲੁ ਪੂਰਨ ਪੁਰਖ ਭਗਵਾਨਾ ॥3॥
ਮੋਹਨ ਤੂੰ ਸੁਫਲੁ ਫਲਿਆ ਸਣੁ ਪਰਵਾਰੇ ॥ ਮੋਹਨ ਪੁਤ੍ਰ ਮੀਤ ਭਾਈ ਕੁਟੰਬ ਸਭਿ ਤਾਰੇ ॥
ਤਾਰਿਆ ਜਹਾਨੁ ਲਹਿਆ ਅਭਿਮਾਨੁ ਜਿਨੀ ਦਰਸਨੁ ਪਾਇਆ ॥ ਜਿਨੀ ਤੁਧਨੋ ਧੰਨੁ ਕਹਿਆ ਤਿਨ ਜਮੁ
ਨੇੜਿ ਨ ਆਇਆ ॥ ਬੇਅੰਤ ਗੁਣ ਤੇਰੇ ਕਥੇ ਨ ਜਾਹੀ ਸਤਿਗੁਰ ਪੁਰਖ ਮੁਰਾਰੇ ॥ ਬਿਨਵੰਤਿ ਨਾਨਕ
ਟੇਕ ਰਾਖੀ ਜਿਤੁ ਲਗਿ ਤਰਿਆ ਸੰਸਾਰੇ ॥4॥2॥
ਅਰਥ:- ਹੇ ਮਨ ਨੂੰ ਮੋਹ ਲੈਣ
ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਭੂ! ਤੇਰੇ ਉੱਚੇ ਮੰਦਰ ਹਨ, ਤੇਰੇ ਮਹਲ ਐਸੈ ਹਨ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਪਾਰਲਾ ਬੰਨਾ ਨਹੀਂ
ਦਿੱਸਦਾ । ਹੇ ਮੋਹਨ! ਤੇਰੇ ਦਰ ਤੇ ਤੇਰੇ ਧਰਮ-ਅਸਥਾਨਾਂ ਵਿਚ, ਤੇਰੇ ਸੰਤ ਜਨ (ਬੈਠੇ)
ਸੋਹਣੇ ਲੱਗ ਰਹੇ ਹਨ । ਹੇ ਬੇਅੰਤ ਪ੍ਰਭੂ! ਹੇ ਦਇਆਲ ਪ੍ਰਭੂ! ਹੇ ਠਾਕੁਰ! ਤੇਰੇ
ਧਰਮ-ਅਸਥਾਨਾਂ ਵਿਚ, ਤੇਰੇ ਸੰਤ ਜਨ ਸਦਾ ਤੇਰਾ ਕੀਰਤਨ ਗਾਂਦੇ ਹਨ । (ਹੇ ਮੋਹਨ!) ਜਿਥੇ
ਭੀ ਸਾਧ ਸੰਤ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਉਥੇ ਤੈਨੂੰ ਹੀ ਧਿਆਉਂਦੇ ਹਨ । ਹੇ ਦਇਆ ਦੇ ਘਰ ਮੋਹਨ!
ਹੇ ਸਭ ਦੇ ਮਾਲਕ ਮੋਹਨ! ਤੂੰ ਦਇਆ ਕਰ ਕੇ ਤਰਸ ਕਰ ਕੇ ਗਰੀਬਾਂ ਅਨਾਥਾਂ ਉਤੇ ਕਿਰਪਾਲ
ਹੁੰਦਾ ਹੈਂ । (ਹੇ ਮੋਹਨ!) ਨਾਨਕ ਬੇਨਤੀ ਕਰਦਾ ਹੈ-ਤੇਰੇ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਪਿਆਸੇ (ਤੇਰੇ ਸੰਤ
ਜਨ) ਤੈਨੂੰ ਮਿਲ ਕੇ ਤੇਰੇ ਦਰਸਨ ਦਾ ਸੁਖ ਮਾਣਦੇ ਹਨ ।1।
ਹੇ ਮੋਹਨ! ਤੇਰੀ ਸਿਫ਼ਤਿ-ਸਾਲਾਹ ਦੇ ਬਚਨ ਸੋਹਣੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨ, ਤੇਰੀ
ਚਾਲ (ਜਗਤ ਦੇ ਜੀਵਾਂ ਦੀ ਚਾਲ ਨਾਲੋਂ) ਵੱਖਰੀ ਹੈ । ਹੇ ਮੋਹਨ ਜੀ! (ਸਾਰੇ ਜੀਵ) ਸਿਰਫ਼
ਤੈਨੂμ ਹੀ (ਸਦਾ ਕਾਇਮ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ) ਮੰਨਦੇ ਹਨ, ਹੋਰ ਸਾਰੀ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨਾਸ-ਵੰਤ ਹੈ । ਹੇ
ਮੋਹਨ! ਸਿਰਫ਼ ਤੈਨੂμ ਇਕ ਨੂੰ (ਅਸਥਿਰ) ਮੰਨਦੇ ਹਨ-ਸਿਰਫ਼ ਤੈਨੂੰ-ਜਿਸ ਦਾ ਸਰੂਪ ਬਿਆਨ ਨਹੀਂ
ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ, ਜੋ ਤੂੰ ਸਭ ਦਾ ਪਾਲਣਹਾਰ ਹੈਂ, ਤੇ ਜਿਸ ਤੈਂ ਨੇ ਸਾਰੀ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਵਿਚ
ਆਪਣੀ ਸੱਤਾ ਵਰਤਾਈ ਹੋਈ ਹੈ । ਹੇ ਮੋਹਨ! ਤੈਨੂੰ (ਤੇਰੇ ਭਗਤਾਂ ਨੇ) ਗੁਰੂ ਦੇ ਬਚਨ ਦੀ
ਰਾਹੀਂ (ਪਿਆਰ-) ਵੱਸ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਤੂੰ ਸਭ ਦਾ ਮੁੱਢ ਹੈਂ, ਤੂੰ ਸਰਬ-ਵਿਆਪਕ ਹੈਂ,
ਤੂੰ ਸਾਰੇ ਜਗਤ ਦਾ ਮਾਲਕ ਹੈਂ । ਹੇ ਮੋਹਨ! (ਸਾਰੇ ਜੀਵਾਂ ਵਿਚ ਮੌਜੂਦ ਹੋਣ ਕਰਕੇ) ਤੂੰ
ਆਪ ਹੀ (ਉਮਰ ਭੋਗ ਕੇ ਜਗਤ ਤੋਂ) ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈਂ, ਫਿਰ ਭੀ ਤੂੰ ਹੀ ਆਪ ਸਦਾ ਕਾਇਮ ਰਹਿਣ
ਵਾਲਾ ਹੈਂ, ਤੂੰ ਹੀ ਜਗਤ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਸੱਤਾ ਵਰਤਾਈ ਹੋਈ ਹੈ । ਨਾਨਕ ਬੇਨਤੀ ਕਰਦਾ ਹੈ-(ਆਪਣੇ
ਸੇਵਕਾਂ ਦੀ ਤੂੰ ਆਪ ਹੀ) ਲਾਜ ਰੱਖਦਾ ਹੈਂ, ਸਾਰੇ ਸੇਵਕ-ਭਗਤ ਤੇਰੀ ਸਰਨ ਪੈਂਦੇ ਹਨ ।2।
ਹੇ ਮੋਹਨ ਪ੍ਰਭੂ! ਤੈਨੂੰ ਸਾਧ ਸੰਗਤਿ ਧਿਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਤੇਰੇ ਦਰਸਨ
ਦਾ ਧਿਆਨ ਧਰਦੀ ਹੈ । ਹੇ ਮੋਹਨ ਪ੍ਰਭੂ! ਜੇਹੜੇ ਜੀਵ ਤੈਨੂੰ ਜਪਦੇ ਹਨ, ਅੰਤ ਵੇਲੇ ਮੌਤ
ਦਾ ਸਹਮ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਨਹੀਂ ਢੁਕਦਾ । ਜੇਹੜੇ ਤੈਨੂੰ ਇਕਾਗਰ ਮਨ ਨਾਲ ਧਿਆਉਂਦੇ ਹਨ,
ਮੌਤ ਦਾ ਸਹਮ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪੋਹ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ (ਆਤਮਕ ਮੌਤ ਉਹਨਾਂ ਉਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਹੀਂ ਪਾ
ਸਕਦੀ) । ਜੇਹੜੇ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੀ ਰਾਹੀਂ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਬੋਲ ਦੀ ਰਾਹੀਂ, ਆਪਣੇ ਕਰਮ ਦੀ
ਰਾਹੀਂ, ਤੈਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਸਾਰੇ (ਮਨ-ਇੱਛਤ) ਫਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ
। ਹੇ ਸਰਬ-ਵਿਆਪਕ! ਹੇ ਭਗਵਾਨ! ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਭੀ ਤੇਰਾ ਦਰਸਨ ਕਰ ਕੇ ਉੱਚੀ ਸੂਝ ਵਾਲੇ ਹੋ
ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜੋ (ਪਹਿਲਾਂ) ਗੰਦੇ-ਕੁਕਰਮੀ ਤੇ ਮਹਾ ਮੂਰਖ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਨਾਨਕ ਬੇਨਤੀ ਕਰਦਾ
ਹੈ-ਹੇ ਮੋਹਨ! ਤੇਰਾ ਰਾਜ ਸਦਾ ਕਾਇਮ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਹੈ ।3।
ਹੇ ਮੋਹਨ ਪ੍ਰਭੂ! ਤੂੰ ਬੜਾ ਸੋਹਣਾ ਫਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈਂ, ਤੂੰ ਬੜੇ
ਵੱਡੇ ਪਰਵਾਰ ਵਾਲਾ ਹੈਂ । ਹੇ ਮੋਹਨ ਪ੍ਰਭੂ! ਪੁੱਤਰਾਂ ਭਰਾਵਾਂ ਮਿੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਵੱਡੇ
ਵੱਡੇ ਟੱਬਰ ਤੂੰ ਸਾਰੇ ਦੇ ਸਾਰੇ (ਸੰਸਾਰ-ਸਮੁੰਦਰ ਤੋਂ) ਪਾਰ ਲμਘਾ ਦੇਂਦਾ ਹੈਂ । ਹੇ
ਮੋਹਨ! ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਤੇਰਾ ਦਰਸਨ ਕੀਤਾ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰੋਂ ਤੂੰ ਅਹੰਕਾਰ ਦੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ
। ਤੂੰ ਸਾਰੇ ਜਹਾਨ ਨੂੰ ਹੀ ਤਾਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵਾਲਾ ਹੈਂ । ਹੇ ਮੋਹਨ! ਜਿਨ੍ਹਾਂ (ਵਡ-ਭਾਗੀਆਂ)
ਨੇ ਤੇਰੀ ਸਿਫ਼ਤਿ-ਸਾਲਾਹ ਕੀਤੀ, ਆਤਮਕ ਮੌਤ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਨਹੀਂ ਢੁਕਦੀ । ਹੇ ਸਭ ਤੋਂ
ਵੱਡੇ! ਸਰਬ-ਵਿਆਪਕ ਪ੍ਰਭੂ! ਤੇਰੇ ਗੁਣ ਬੇਅੰਤ ਹਨ, ਬਿਆਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ । ਨਾਨਕ
ਬੇਨਤੀ ਕਰਦਾ ਹੈ-ਮੈਂ ਤੇਰਾ ਹੀ ਆਸਰਾ ਲਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਆਸਰੇ ਦੀ ਬਰਕਤਿ ਨਾਲ ਮੈਂ ਇਸ
ਸੰਸਾਰਸਮੁੰਦਰ ਤੋਂ ਪਾਰ ਲμਘ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ।4।2।
ਪੋਥੀਆਂ ਲਿਆਉਣ
ਬਾਰੇ ਕਵੀ ਵਲੋਂ ਇੱਕ ਹੋਰ ਝੂਠ ਬੋਲਿਆ:
ਕਵੀ ਲਖਦਾ ਹੈ {ਅੰਸ਼ੂ ਨੰਬਰ 35} ਕਿ ਭਾਈ ਮੋਹਨ ਨੇ ਪੋਥੀਆਂ ਸੌਂਪਣ
ਸਮੇਂ ਪੰਜਵੇਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ- ਮੇਰੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਪੋਥੀਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ
ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਪੰਜਵੇਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਲੈਣ ਆਉਣਗੇ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੇ ਦੇਵੀਂ । ਤੀਜੇ ਗੁਰੂ
ਜੀ ਨੇ ਤਾਂ ਖ਼ੁਦ ਸਾਰੀ ਬਾਣੀ ਚੌਥੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਗੁਰਿਆਈ ਦੇਣ ਸਮੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ
ਸੰਭਾਲ ਦਿੱਤੀ ਸੀ । ਭਾਈ ਮੋਹਨ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੀ ਬਾਣੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ਼ ਰੱਖਣ ਦਾ ਹੱਕਦਾਰ ਨਹੀਂ
ਸੀ ਜਦੋਂ ਕਿ ਗੁਰੂ ਆਪ ਮੌਜੂਦ ਸਨ ।
ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਗੱਲ! ਜੇ ਤੀਜੇ
ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਇਹ ਪੋਥੀਆਂ ਆਪ ਹੀ ਭਾਈ ਮੋਹਨ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਚੌਥੇ
ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਬਾਣੀ ਕਿਵੇਂ ਦਰਜ ਹੋ ਗਈ? ਭਾਈ ਸੁੰਦਰ ਨੇ ‘ਸਦੁ’ ਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ
ਕਿ ਭਾਈ ਮੋਹਨ ਤਾਂ ਚੌਥੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਮੱਥਾ ਟੇਕਣ ਵੀ ਨਹੀਂ ਵਧਿਆ ਅਤੇ ਤੀਜੇ ਗੁਰੂ ਜੀ
ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆਂ ਜਦੋਂ ਕਿ ਭਾਈ ਮੋਹਰੀ ਨੇ ਮੱਥਾ ਟੇਕ ਦਿੱਤਾ ਸੀ । ਭਾਈ
ਮੋਹਰੀ ਬਾਰੇ ਤਾਂ ਚੌਥੇ ਗੁਰ ਜੀ ਨੂੰ ਮੱਥਾ ਟੇਕਣ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ ਪਰ ਭਾਈ ਮੋਹਨ ਵਲੋਂ ਨਹੀਂ
। ਦੇਖੋ ਇਹ ਪ੍ਰਮਾਣ-
ਸਤਿਗੁਰੁ ਪੁਰਖੁ ਜਿ ਬੋਲਿਆ ਗੁਰਸਿਖਾ
ਮੰਨਿ ਲਈ ਰਜਾਇ ਜੀਉ ॥ ਮੋਹਰੀ ਪੁਤੁ ਸਨਮੁਖੁ ਹੋਇਆ ਰਾਮਦਾਸੈ ਪੈਰੀ ਪਾਇ ਜੀਉ ॥-
ਗਗਸ ਪੰਨਾਂ 924
ਭਾਈ ਮੋਹਨ ਨੂੰ ਪੋਥੀਆਂ ਦੇਣ ਬਾਰੇ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ
ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ‘ਸਦੁ’ ਬਾਣੀ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਸਬੂਤ ਸੀ ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਕੋਈ
ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ।
ਵਿਚਾਰ:
ਉਪਰੋਕਤ ਸ਼ਬਦ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤਿ ਨਹੀ ਹੈ । ‘ਮੋਹਨ’ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਇਸੇ ਸ਼ਬਦ
ਵਿੱਚ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਰੱਬ ਪ੍ਰਤੀ ਹੋਈ ਹੈ । ਕਿਸੇ ਵੀ ਥਾਂ ਤੇ
ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਭਾਈ ਮੋਹਨ ਵਾਸਤੇ ਨਹੀਂ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ । ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਰੱਬ ਵਾਸਤੇ ਮੋਹਨ ਸ਼ਬਦ
30 ਵਾਰੀ, ਮੋਹਨੁ 7 ਵਾਰੀ, ਮੋਹਨਾ 2 ਵਾਰੀ, ਮੋਹਨਿਆ 1 ਵਾਰੀ, ਮਨਮੋਹਨ 11 ਵਾਰੀ,
ਮਨਮੋਹਨੁ 3 ਵਾਰੀ, ਮਨਮੋਹਨੋ 1 ਵਾਰੀ ਅਤੇ ਜਗਮੋਹਨੋ 1 ਵਾਰੀ ਵਰਤਿਆ ਗਆ ਹੈ ।
ਹੈ ਨਾ ਗਪੌੜ! ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਪ੍ਰਮਾਣਾਂ ਦੀ
ਕੋਈ ਪਰਵਾਹ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਰੱਬੀ ਮੋਹਨ ਵਾਲ਼ੇ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਭਾਈ ਮੋਹਨ ਨਾਲ਼ ਜੋੜ ਦਿੱਤਾ,
ਤੀਜੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਹੁਕਮ ਨਾ ਮੰਨਣ ਵਾਲ਼ੇ ਭਾਈ ਮੋਹਨ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਵਲੋਂ ਪੋਥੀਆਂ ਸੰਭਾਲ਼
ਦਿੱਤੀਆਂ, ਚੌਥੇ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਪਹਿਲੇ ਤਿੰਨ ਗੁਰੂ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹਾਂ ਅਤੇ ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦੇ
ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਤੋਂ ਵਾਂਝਿਆਂ ਹੀ ਰਹਿਣ ਦਿੱਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਪੋਥੀਆਂ ਭਾਈ ਮੋਹਨ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲ਼ ਦਿੱਤੀਆਂ
ਗਈਆਂ, ਚੌਥੇ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਜੀ ਦੀ ਰਚੀ ਬਾਣੀ ਭਾਈ ਮੋਹਨ ਦੀਆਂ ਪੋਥੀਆਂ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਵੀ ਕਰਵਾ
ਦਿੱਤੀ- ਇਹ ਹੈ ਕਵੀ ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮਨਮਤੀ ਸੋਚ ।
ਗਪੌੜ 1 -
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਚੌਥਾ ਪੁੱਤਰ ਵੀ ਸੀ
!
ਗਪੌੜ 2 -
ਤੀਜੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਤੋਂ ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਕਰਵਾਈ !
ਗਪੌੜ 3 -
ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਦੇ ਵਰ ਨਾਲ਼ ਮਾਤਾ ਗੰਗਾ ਜੀ ਦੇ ਪੇਟ 'ਚ ਹਵਾ ਭਰ ਗਈ
!
ਗਪੌੜ 4 -
ਇੱਕ ਦਾਈ ਵਲੋਂ ਬਾਲ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੀ ਗੱਪ ਕਹਾਣੀ
!
ਗਪੌੜ 5 -
ਮਾਤਾ ਗੰਗਾ ਜੀ ਤੋਂ ਟੂਣਾ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ
ਗਪੌੜ 6 -
ਸਪੇਰੇ ਦੇ ਸੱਪ ਨੇ ਮਰਨ ਪਿੱਛੋਂ ਮਨੁੱਖਾ ਸ਼ਰੀਰ ਧਾਰਣ ਕੀਤਾ
ਗਪੌੜ 7 -
ਦੇਵਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਆਏ ਪਰ ਚੋਰ ਸਮਝੇ ਗਏ
ਗਪੌੜ 8 -
ਭਾਈ ਪ੍ਰਿਥੀ ਚੰਦ ਦੇ ਸਰਾਪ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਰੋਕ ਨਾ ਸਕੇ
ਗਪੌੜ 9 -
ਮਾਤਾ ਗੰਗਾ ਜੀ ਤੋਂ ਦੁਰਗਿਆਣੇ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਪੂਜਾ ਬੇਨਤੀ ਕਰਾਈ ਅਤੇ
ਦੁਰਗਾ ਦਾ ਪਾਠ ਪੜ੍ਹਾਇਆ ਗਿਆ
ਗਪੌੜ 10 -
ਬਾਲ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਨੂੰ ਜ਼ਹਿਰ ਦੇ ਕੇ ਮਾਰਨ
ਗਏ ਪੰਡਿਤ ਨੂੰ ਫਿਰ ਜੀਉਂਦਾ
ਕਰ ਦਿੱਤਾ !
ਗਪੌੜ 11 -
ਦੂਜੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਤੋਂ ਵਰੁਣ ਦੇਵਤੇ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਦਾ ਹੁਕਮ ਕਰਾਇਆ
!
ਗਪੌੜ 12 -
ਭਾਈ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਤੋਂ ਖਡੂਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਤਪੇ ਦੀ ਮੌਤ ਕਰਵਾਈ ਅਤੇ ਕਰਾਮਤ
ਰਾਹੀਂ ਮੀਂਹ ਪਵਾਇਆ
ਗਪੌੜ 13 -
ਪੰਜਵੇਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਤੋਂ ਲੰਗਰ ਵਿੱਚ ਜਾਤੀ ਭੇਦ-ਭਾਵ ਕਰਾਇਆ
ਗਪੌੜ 14 -
ਭਾਈ ਮੋਹਨ ਕੋਲ਼ੋਂ ਪੋਥੀਆਂ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਮਨਘੜਤ ਕਹਾਣੀ