ਨੋਟ: ਇਸ ਲੇਖ ਦੇ ਲਿਖਾਰੀ ਦਾ ਨਾਮ ਪਤਾ
ਨਹੀਂ ਹੈ, ਜੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਦੱਸਣ ਦੀ ਕਿਰਪਾਲਤਾ ਕਰਨੀ ਜੀ।
ਇੱਕ
ਆਦਮੀ ਕਿਤੇ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਉਦੋਂ ਉਸਨੇ ਸੜਕ ਦੇ ਕੰਡੇ ਬੱਝੇ ਹਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਵੇਖਿਆ ਅਤੇ
ਅਚਾਨਕ ਰੁਕ ਗਿਆ, ਉਸਨੇ ਵੇਖਿਆ ਕਿ ਹਾਥੀਆਂ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਪੈਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰੱਸੀ ਬੱਝੀ ਹੋਈ
ਹੈ...
ਉਸਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਬਹੁਤ ਹੈਰਾਨੀ ਹੋਈ ਕਿ ਹਾਥੀ ਜਿਹੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਜੀਵ ਲੋਹੇ ਦੀਆਂ ਜੰਜੀਰਾਂ
ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਬਸ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਰੱਸੀ ਨਾਲ ਬੱਝੇ ਹੋਏ ਹਨ ! ! !
ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸੀ ਕਿ ਹਾਥੀ ਜਦੋਂ ਚਾਹੁੰਦੇ, ਤੱਦ ਆਪਣੇ ਬੰਧਨ ਤੋੜ ਕੇ ਕਿਤੇ ਵੀ ਜਾ ਸੱਕਦੇ
ਸਨ, ਪਰ ਕਿਸੇ ਵਜ੍ਹਾ ਵਲੋਂ ਉਹ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਸਨੇ ਕੋਲ ਖੜੇ ਮਹਾਵਤ ਨੂੰ
ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਭਲਾ ਇਹ ਹਾਥੀ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਇੰਨੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨਾਲ ਖੜੇ ਹਨ ਅਤੇ ਭੱਜਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼
ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ?
ਤੱਦ ਮਹਾਵਤ ਨੇ ਦੱਸਿਆ, "ਇਹਨਾਂ ਹਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਛੋਟੇ ਹੁੰਦਿਆੰ
ਤੋਂ ਹੀ ਇਹਨਾਂ ਰੱਸੀਆਂ ਨਾਲ ਬੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੋਲ ਇੰਨੀ ਸ਼ਕਤੀ
ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਇਸ ਬੰਧਨ ਨੂੰ ਤੋੜ ਸਕਣ। ਵਾਰ - ਵਾਰ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਣ ਉੱਤੇ ਵੀ ਰੱਸੀ ਨਾ ਤੋੜ
ਪਾਉਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੌਲੀ - ਹੌਲੀ ਭਰੋਸਾ ਹੁੰਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਰੱਸੀਆਂ
ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਤੋੜ ਸੱਕਦੇ, ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਹੋਣ ਉੱਤੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਹ ਭਰੋਸਾ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ
ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਕਦੇ ਇਸਨੂੰ ਤੋੜਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ।”
ਆਦਮੀ ਹੈਰਾਨੀ ਵਿੱਚ ਪੈ ਗਿਆ ਕਿ ਇਹ ਤਾਕਤਵਰ ਜਾਨਵਰ ਸਿਰਫ ਇਸ ਲਈ ਆਪਣਾ ਬੰਧਨ ਨਹੀਂ ਤੋੜ
ਸੱਕਦੇ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿੱਚ ਭਰੋਸਾ ਕਰਦੇ ਹੈ ! !
ਇਹਨਾਂ ਹਾਥੀਆਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਸਾਡੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਚਪੱਨ ਤੋਂ
ਹੀ ਗੱਲ ਸੜ ਚੁੱਕੇ ਰੀਤੀ ਰੀਵਾਜ਼, ਵਹਿਮਾ ਭਰਮਾਂ ਡਰ ਲਾਲਚ ਅਤੇ ਕਈ ਕਿਸਮ ਦੇ ਅੰਧਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ
ਦੀਆਂ ਰੱਸੀਆਂ ਪਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਹੜੀਆਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਨਾਲ ਅਸੀਂ
ਤੋੜ ਨਹੀਂ ਪਾ ਰਹੇ। ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜਾਂ ਨੂੰ ਤੋੜਨੇ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕ਼ਰ
ਰਹੇ ਹੋ ਜਿਹੜੇ ਘਰਦਿਆਂ ਨੇ ਤੁਹਾਡੇ ਗਲ ਪਾਏ ਹੋਏ ਨੇ... ਚਾਹੇ ਮਾਨਤਾਵਾਂ ਨੇ, ਚਾਹੇ
ਪੈਂਚਕਾਂ, ਗੰਡ ਮੂਲ, ਮੱਸਿਆ ਇਸ਼ਨਾਨ... ਹੋਰ ਕਈ ਬਿਨਾਂ ਆਂਧਾਰ ਦੇ ਰਿਵਾਜ ਜਿਹਨਾਂ ਬਾਰੇ
ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕੁੱਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਪਤਾ... ਕੀ ਹਨ ? ਕਿਉਂ ਹਨ ? ਕਿਥੋਂ ਆਏ ਹਨ ?
ਟਿੱਪਣੀ:
ਇਸੇ ਹਾਥੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅੱਜ ਸਿੱਖ ਦੀ
ਹਾਲਤ ਹੈ, ਜੋ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ਼, ਮਰਿਆਦਾ, ਗੱਪ ਸਾਖੀਆਂ, ਕੂੜ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ,
ਸੀਨਾ ਬਸੀਨਾ ਆਦਿ ਦੇ ਨਾਮ ਹੇਠ, ਨਾਸਮਝੀ ਕਾਰਣ, ਹੇਠ ਦਹਾਕਿਆਂ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਗੁਰਮਤਿ ਦੇ
ਵਿਪਰੀਤ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤੋੜਨਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦਾ। ...ਤੇ
ਜਿਹੜੇ ਤੋੜ ਰਹੇ ਨੇ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੁਰਮਤਿ ਦੇ ਸੰਗਲ਼ਾਂ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋ ਰਹੇ ਨੇ... ਉਨ੍ਹਾਂ
ਨੂੰ ਭਰਮਾਂ 'ਚ ਫਸੇ, ਲੀਰ ਦੇ ਫਕੀਰ ਲੋਕ ਤਾਹਨਿਆਂ, ਗਾਹਲਾਂ ਆਦਿ ਨਾਲ ਨਿਵਾਜਦੇ ਨੇ,
ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਕਰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸੀ...... ਪਰ ਸੰਗਲ ਤੋੜਨ ਵਾਲੇ ਹਾਥੀ ਵਿਰਲੇ
ਹੀ ਹਨ, ਦੁਰਮਤੀ, ਅਨਮਤੀ ਜ਼ੰਜੀਰਾਂ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਕਦੀ ਭੀੜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ,
ਉਹ ਵਿਰਲੇ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ...
ਭਗਤ ਕਬੀਰ ਜੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ:
ਕਬੀਰ ਜਿਹ ਮਾਰਗਿ ਪੰਡਿਤ ਗਏ ਪਾਛੈ ਪਰੀ ਬਹੀਰ ॥
ਇਕ ਅਵਘਟ ਘਾਟੀ ਰਾਮ ਕੀ ਤਿਹ ਚੜਿ ਰਹਿਓ ਕਬੀਰ ॥165॥
(ਮੀਨ ਮੇਖ ਕੱਡਣ ਵਾਲੇ ਵੀਰ ਹਾਥੀ ਨੂੰ ਹੰਕਾਰ, ਕਾਮ ਆਦਿ ਦੀ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਨਾਲ, ਕੀਤੀ
ਜਾ ਰਹੀ ਗੱਲ ਦਾ ਰੁੱਖ ਪਲਟਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਣਗੇ, ਪਰ ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਅਰਥਾਂ 'ਚ
ਲਿਆ ਹੈ... ਅਕਲਮੰਦ ਨੂੰ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਾਫੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ,
ਪਰ ਨਾਸਮਝਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਗੱਲ ਵੀ ਸਮਝਾ ਦਿਓ, ਤਾਂ ਵੀ ਆਪਣੀ ਮੱਤ ਨਹੀਂ ਤਿਅਗਦਾ, ਖੈਰ
ਆਪਣੀ ਆਪਣੀ ਫਿਤਰਤ...)