ਕੁੱਝ
ਸਮਾਂ ਹੋਇਆ ਕਿ ਪ੍ਰੋ. ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਇਕ ਪੰਜਾਬੀ ਪ੍ਰਤਿਕਾ ‘ਸਿੱਖ ਗਾਰਡੀਅਨ’ ਨੂੰ
ਇੰਟਰਵਿਯੂ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਪੰਥ ਨੂੰ ਦਸ਼ਮੇਸ਼ ਕ੍ਰਿਤ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵੱਖਰਾ
ਕਰਕੇ ਇਕ ਪੋਥੀ ਬਣਾ ਲੇਂਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।ਇਸ ਬਿਆਨ ਤੇ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆ ਵਜੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ
ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਰਹੀ ਜਦ ਕਿ ਇਸ ਸਟੈਂਡ ਲਈ ਪ੍ਰੋ. ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕਰਨੀ ਬਣਦੀ ਨਹੀਂ
ਸੀ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਵਿਚਾਰਨ ਯੋਗ ਸੀ।
ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਗਿਆਨੀ ਭਾਗ ਸਿੰਘ ਅੰਬਾਲਾ ਜੀ ਦੇ
ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਗਲਾਂ ਕਹਿਆਂ ਜਾਂਦੀਆ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗਿਆਨੀ ਭਾਗ ਸਿੰਘ ਜੀ ਸਮੁੱਚੇ
ਦਸ਼ਮ ਗ੍ਰੰਥ ਨੂੰ ਰੱਧ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲੇ ਵਿਦਵਾਨ ਸਨ। ਮੈਂ ਇਸ ਬਿਆਨ ਦੀ ਪੜਤਾਲ ਲਈ ਕਰੀਬ 5
ਵਿਦਵਾਨ ਲਿਖਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਪਰਕ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਚਾਰ ਸੱਜਣਾਂ ਵਲੋਂ ਲੱਗਭੱਗ ਇਹੀ ਜਵਾਬ ਮਿਲਿਆ ਕਿ
ਗਿਆਨੀ ਭਾਗ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਪੁਰੇ ਦਸ਼ਮ ਗ੍ਰੰਥ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
ਦੋ ਵਿਦਵਾਨ ਸੱਜਣਾਂ ਨੇ ਇੱਥੋਂ ਤਕ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਪੁਰੇ ਦਸ਼ਮ ਗ੍ਰੰਥ ਨੂੰ
ਰੱਦ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਉਹ ਪਹਿਲੇ ਵਿਦਵਾਨ ਸਨ। ਪੰਜਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੇਵਲ ਇਕ ਸੱਜਣ ਨੇ ਇਹ ਦੱਸਿਆ ਕਿ
ਗਿਆਨੀ ਭਾਗ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਪੁਰੇ ਦਸ਼ਮ ਗ੍ਰੰਥ ਨੂੰ ਰੱਦ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਕੁੱਝ ਸਮਾਂ
ਲਗਾਉਂਦੇ ਦੇਰ ਰਾਤ ਤਕ ਬੈਠ ਕੇ ਕੁੱਝ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਮੈਂਨੂੰ ਪਤਾ ਚਲਿਆ ਕਿ
ਗਿਆਨੀ ਭਾਗ ਸਿੰਘ ਜੀ ਵੀ ਕੁੱਝ ਲਿਖਤਾਂ ਨੂੰ ਦਸ਼ਮੇਸ਼ ਜੀ ਦਿਆਂ ਮੰਨਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਿਖਤਾਂ
ਨੂੰ ਵੱਖਰਾ ਕਰਕੇ ਪੋਥੀ ਰੂਪ ਵਿਚ ਰੱਖਣ ਦੇ ਹਾਮੀ ਸਨ। ਇਸ ਬਾਬਤ ਮਿਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਮੈਂ
ਗਿਆਨੀ ਭਾਗ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਪਾਠਕਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ:
“ਕੁਝ ਚਿਰ ਹੋਇਆ ਸ. ਮਾਨ ਸਿੰਘ ਜੀ , ਮਾਲਿਕ ‘ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਹਫ਼ਤਾਵਾਰੀ
ਅਖ਼ਬਾਰ, ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਮਾਰਕੀਟ ਨਵੀਂ ਦਿਲੀ ਵਾਲਿਆਂ ਇਸ ਅਤੀ ਲੋੜੀਂਦੀ ਸੇਵਾ ਲਈ ਛੋ-ਸਤ ਅਕਤੂਬਰ
ਸੰਨ 1973 ਨੂੰ ਦਸਮ ਗਰੰਥ ਸਬੰਧੀ ਅਡੋ-ਅੱਡ ਮਤਭੇਦ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਅਨੇਕਾਂ ਉਘੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੀ
ਗੋਸ਼ਟੀ ਦਾ ਉਦਮ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਪਰਮ ਸਤਿਕਾਰ ਯੋਗ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਭਾਈ ਅਰਦਮਨ ਸਿੰਘ
ਜੀ ਬਾਗੜੀਆਂ ਥਾਪੇ ਗਏ ਸਨ।
ਅੱਡੋ-ਅੱਢ ਵਿਚਾਰਾਂ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਣ ਉਪਰੰਤ ਸਰਬ ਸੰਮਤੀ ਨਾਲ ਫ਼ੈਸਲਾ ਹੋਇਆ
ਸੀ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿਚ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਨਾਲ ‘ਦਸਮ ਗਰੰਥ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼
ਨਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ।
ਦੂਜਾ ਦਸ਼ਮੇਸ਼ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਅਤੇ ਕਵੀਆਂ ਦੀਆਂ ਬਾਣੀਆਂ ਦਸਮ ਗਰੰਥ
ਵਿਚੋਂ ਨਿਖੇੜ ਦਿਤੀਆਂ ਜਾਣ।
ਦੂਜੀ ਵਾਰੀ ਫਿਰ ਸ੍ਰ. ਮਾਨ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਸਦੇ ਤੇ ਹੀ 9 ਮਾਰਚ ਸੰਨ
1974 ਨੂੰ ਗੋਸ਼ਟੀ ਹੋਈ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀ ਮਾਨ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਭਾਈ ਅਰਦਮਨ ਸਿੰਘ ਜੀ ਹੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣਾਏ
ਗਏ ਤਾਂ ਵੀ ਗੁਣੀ ਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਹੀ ‘ਭਾਵ’ 6, 7 ਅਕਤੂਬਰ 1973 ਵਾਲਾ ਦੁਹਰਾਈਆ।
ਉਪਰੋਕਤ ਦੋਹਾਂ ਗੋਸ਼ਟੀਆਂ ਵਿਚ ਜਿਨ੍ਹਾਂ-ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਮਤਭੇਦ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ
ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਨਾਮ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
1. ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਭਾਈ ਅਰਦਮਨ ਸਿੰਘ ਜੀ ਬਾਗੜੀਆਂ
2. ਸ.ਬਹਾਦਰ ਉੱਜਲ ਸਿੰਘ, ਜੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ
3. ਡਾ. ਸੁਆਮੀ ਰਾਮਪਾਲ ਸਿੰਘ ਜੀ, ‘ਨਿਰਮਲਾ ਸਾਧੂ’, ਐਮ.ਏ, ਪੀ. ਐਚ. ਡੀ.
4. ਡਾ. ਧ੍ਰਮ ਪਾਲ ਜੀ ‘ਆਸ਼ਟਾ’, ਐਮ.ਏ. ਪੀ.ਐਚ. ਡੀ.
5. ਡਾ. ਮਹੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਐਮ.ਏ. ਪੀ.ਐਚ. ਡੀ.
6. ਡਾ. ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਜੀ ‘ਜੱਗੀ’, ਐਮ.ਏ. ਪੀ.ਐਚ. ਡੀ. ਪਟਿਆਲਾ
7. ਡਾ. ਕਾਲਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਬੇਦੀ, ਐਮ.ਏ. ਪੀ.ਐਚ. ਡੀ., ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ
8. ਡਾ. ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ‘ਮਨਸੁਖਿਆਨੀ’ ਐਮ.ਏ. ਪੀ.ਐਚ. ਡੀ. ਯੂਨੀ. ਗ੍ਰਾ. ਕਮਿਸ਼ਨ
9. ਸ. ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਚੀਫ ਇੰਜਨੀਅਰ, ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ
10. ਸ. ਗਿਆਨ ਸਿਮਘ ਜੀ ‘ਐਬਟਾਬਾਦੀ, ਸਾ. ਪ੍ਰ ਦਿੱਲੀ ਗੁ. ਪ੍ਰ. ਕਮੇਟੀ
11. ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਬ ਗਿਆਨੀ ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ (ਐਮ. ਪੀ.)
12. ਸ. ਬਹਾਦਰ ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਸਥਾਨਕ ਪ੍ਰ ਚੀਫ਼ ਖਾਲਸਾ ਦਿਵਾਨ ਦਿੱਲੀ
13. ਪ੍ਰੋ. ਪ੍ਰਮਾਨ ਸਿੰਘ ਜੀ ਐਮ.ਏ.
14. ਡਾ. ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਜੀ
15. ਡਾ. ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਜੀ
16. ਉਤਮ ਸਿੰਘ ਜੀ ‘ਘੋਬਾ’
17. ਏਅਰ ਕਮਾਂਡਰ ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਪ੍ਰਿ. ਡਗਸੋਈ ਪਬਲਿਕ ਸਕੂਲ
18. ਜਨਰਲ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਜੀ, ‘ਬਲ’
19. ਭਰਗੇਡੀਅਰ ਯੂ.ਐਸ.’ਸਿੱਧੂ’
20. ਕਰਨਲ ਨਰਿੰਦਰ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਜੀ
21. ਸ੍ਰਦਾਰਨੀ ਹਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਲਕ
22. ਬੀਬੀ ਪ੍ਰੜਜੋਤ ਕੋਰ ਜੀ
23. ਸ. ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਐਮ. ਏ. ਸ਼ਕੱਤਰ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਸ਼ਤਾਬਦ ਕਮੇਟੀ
24. ਮਕਲ ਹਰਦਿਤ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਸਾਬਕ ਸਫੀਰ ਫਰਾਂਸ
25. ਗਿਆਨੀ ਭਾਗ ਸਿੰਘ ਜੀ ‘ਅੰਬਾਲਾ’
26. ਮੇਜਰ ਜਗਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ‘ਗੁੜਗਾਵਾਂ’
27. ਸ. ਹਰਬੰਸ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਸਕੱਤ੍ਰ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਫਾਉਂਡੇਸ਼ਨ ਦਿੱਲੀ
28. ਸ. ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਜੀ ‘ਚੰਡੀਗੜ’
29. ਪ੍ਰੋ. ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ ਜੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਯੁਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
30. ਸ. ਰਣਬੀਰ ਸਿੰਘ ਜੀ
31. ਕੰਵਰ ਮਹਿੰਦਰ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਜਥੇਦਾਰ ਸ਼ਰੋਮਣੀ ਸਿੱਖ ਸਮਾਜ
32. ਸ. ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ ਜੀ ਸਕੱਤਰ ਸ਼ਰੋਮਣੀ ਸਿੱਖ ਸਮਾਜ
33. ਸ. ਮਨੋਹਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ‘ਮਾਰਕੇ’
34. ਸ. ਮਦਨ ਸਿੰਘ ਜੀ ‘ਨਈਅਰ’ ਪ੍ਰ. ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਪਹਾੜ ਗੰਜ
,ਦਿੱਲੀ
35. ਸ. ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਐਮ. ਏ.
36. ਕੰਵਰ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਜੀ ਐਮ .ਏ.
37. ਸ. ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਗੋਤਮ ਨਗਰ ਵਾਲੇ
38. ਪ੍ਰੋ. ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਐਮ. ਏ.
39. ਪੰਡਤ ਮੁਨਸ਼ੀ ਰਾਮ ਜੀ ‘ਹਸਰਤ’
40. ਸ. ਮਾਨ ਸਿੰਘ ਕਮਵੀਨਰ
41 ਸ. ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਬੀ.ਏ. ਐਲ.ਐਲ ਬੀ, ਜੇ.ਡੀ.
(ਗਿਆਨੀ ਭਾਗ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਦਸ਼ਮ ਗ੍ਰੰਥ ਨਿਰਣੈ, ਪੰਨਾ 20,
30, 31)
ਅਸੀਂ ਵੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਉਪਰੋਕਤ ਸੂਚਨਾ ਅਤੇ ਸੂਚੀ ਅਨੁਸਾਰ ਗਿਆਨੀ
ਭਾਗ ਸਿੰਘ ਜੀ (ਉਪਰਲੀ ਸੂਚੀ ਵਿਚ 25ਵੇਂ ਸਥਾਨ ਤੇ) ਵੀ ਕੁੱਝ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਸ਼ਮੇਸ਼ ਕ੍ਰਿਤ
ਮੰਨਦੇ ਹੋਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੀ ਅਲਗ ਪੋਥੀ ਬਨਾਉਂਣਾ ਲੋਚਦੇ ਸੀ। ਗਿਆਨੀ ਭਾਗ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ
ਤਾਂ ਇਸ ਗਲ ਨੂੰ ਦਸ਼ਮੇਸ਼ ਜੀ ਦੀ ਇੱਛਾ ਕਰਕੇ ਵੀ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ:-
“ਉਹ ਆਪਣੀ ਬਾਣੀ ਕੇਵਲ ਸੈਂਚੀਆਂ (ਪੋਥੀ) ਰੂਪ ਵਿਚ ਹੀ ਲੋੜਦੇ ਸਨ (ਦਸ਼ਮ
ਗ੍ਰੰਥ ਨਿਰਣੈ, ਪੰਨਾ 35, ਇੱਥੇ “ਉਹ” ਸ਼ਬਦ ਗਿਆਨੀ ਜੀ ਨੇ ਦਸ਼ਮੇਸ਼ ਜੀ ਵਾਸਤੇ ਵਰਤਿਆ ਹੈ)
ਗਿਆਨੀ ਭਾਗ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਦਿੱਤੀ ਉਪਰੋਕਤ ਮੀਟਿੰਗਾਂ
ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਇਹ ਸਿੱਧ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੀਟਿੰਗਾ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਗਿਆਨੀ ਭਾਗ ਸਿੰਘ ਜੀ ਸਮੇਤ
ਉੱਘੇ ਵਿਦਵਾਨ ਕੁੱਝ ਮਤਭੇਦਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਸਰਬ ਸੰਮਤੀ ਨਾਲ, ਇਸ ਗਲ ਤੇ ਸਹਿਮਤ ਸਨ ਕਿ ਗੁਰੂ
ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਵਲੋਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਲਿਖਿਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੀ ਵੱਖਰੀ ਪੋਥੀ
ਬਣਾ ਲੇਂਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
ਉਹ ਇਸ ਤੇ ਵੀ ਇਕਮਤ ਸਹਿਮਤ ਸਨ ਕਿ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਹਜ਼ੂਰੀ ਵਿਚ
ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦਾ ਸਥਾਪਨ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ।
ਆਸ ਹੈ ਕਿ ਉਪਰੋਕਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਲਾਹੇਵੰਧ ਹੋਵੇਗੀ। ਵਿਸ਼ੇਸ਼
ਰੂਪ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਦਵਾਨ ਲਿਖਾਰੀਆਂ ਲਈ ਜੋ ਇਸ ਬਾਰੇ ਗਲਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਸੱਚ ਦੀ
ਪੜਚੋਲ ਸੱਚ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿ ਕੇ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ।
