ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਕਈ ਡੇਰੇਦਾਰ ਸੰਤ, ਬਾਬੇ ਅਨੈਤਿਕ ਕੰਮਾਂ ਕਰਕੇ ਚਰਚਾ
ਵਿਚ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਾਲ 2002 ਦੌਰਾਨ ਬਾਬਾ ਧਨਵੰਤ ਸਿੰਘ ਬਲਾਤਕਾਰ ਕਾਂਡ, ਸੰਤ ਸਮਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਜਗੇੜਾ
ਬਲਾਤਕਾਰ ਕਾਂਡ, ਸੰਤ ਮਾਨ ਸਿੰਘ ਪਿਹੋਵਾ ਬਲਾਤਕਾਰ ਕਾਂਡ, ਸੰਤ ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸ਼ਿਕਾਗੋ ਦਾ
ਵੋਕਾਂਡਾ ਮੋਟਲ ਕਾਂਡ ਅਤੇ ਹੁਣ ਸੰਤ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਢੱਡਰੀਆਂ ਵਾਲੇ ਦੇ ਚਰਿੱਤਰ 'ਤੇ ਲੱਗ ਰਹੇ
ਦੋਸ਼ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦਾ ਹੀ ਸਿਰ ਨੀਵਾਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰ
ਕਰਨ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਬਾਬਿਆਂ ਦਾ ਅਨੈਤਿਕ ਤੇ ਵਿਭਚਾਰ ਦੇ ਮਾੜੇ ਕੰਮਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਸਣਾ ਸਿਰਫ਼
ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸਮੁੱਚੀ ਧਰਮੀ ਲੋਕਾਈ ਨੂੰ ਸ਼ਰਮ ਨਾਲ ਨਿਮੋਝੂਣਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਸੰਤ-ਬਾਬੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਦਾਚਾਰ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕਤਾ ਦਾ ਪਾਠ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਖੁਦ ਨੈਤਿਕਤਾ
'ਚ ਪੂਰੇ ਨਹੀਂ ਉਤਰਦੇ।
ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਇਕ ਕਥਨ ਹੈ, 'ਬਾਹਰਿ ਧੋਤੀ
ਤੂਮੜੀ ਅੰਦਰਿ ਵਿਸੁ ਨਿਕੋਰ।' ਇਹ ਕਥਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਹੈ, ਜਿਹੜੇ ਸਿਰਫ਼
ਭੇਖ ਜਾਂ ਕਰਮਕਾਂਡਾਂ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਪਵਿੱਤਰ ਬਣਨ ਦਾ ਢੌਂਗ ਰਚਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਰੱਬ ਨੂੰ ਹਾਸਲ ਕਰਨ
ਦੇ ਢਕਵੰਜ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਕਥਨ ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਦੇ ਸਾਧ ਬਾਣਿਆਂ ਵਿਚ ਬੈਠੇ ਚੋਰ ਮਨਾਂ ਵਾਲੇ ਕਈ
ਲੋਕਾਂ 'ਤੇ ਪੂਰਾ ਢੁੱਕਦਾ ਹੈ। ਸਾਧ ਇਕ ਬਹੁਤ ਪਵਿੱਤਰ ਲਫ਼ਜ਼ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਧ ਦਾ ਰੱਬ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤਾ
ਓਵੇਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਪਿਓ ਦਾ ਆਗਿਆਕਾਰੀ ਪੁੱਤਰ ਨਾਲ। ਪਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਲਯੁੱਗ ਵਿਚ
ਚੋਰਾਂ ਨੇ ਸਾਧਾਂ ਦਾ ਭੇਖ ਧਾਰ ਲਿਆ ਹੈ ਤੇ ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਸਾਧਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਲੋਕ ਚੋਰ ਸਮਝੀ ਜਾ ਰਹੇ
ਹਨ। ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਲਯੁੱਗ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ 'ਸੱਚ' ਝੂਠ ਵਰਗਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਤੇ 'ਝੂਠ'
ਸੱਚ ਵਰਗਾ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਸਾਧਾਂ ਤੇ ਚੋਰਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਨਿਤਾਰਾ ਕਰਨਾ ਵੀ ਔਖਾ ਹੈ।
ਅੰਨ੍ਹੀ ਸ਼ਰਧਾ ਕਾਰਨ ਕਲਯੁੱਗੀ ਸਾਧਾਂ ਦਾ ਤੋਰੀ-ਫ਼ੁਲਕਾ ਚੱਲੀ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਰ ਕੀਤਾ ਵੀ ਕੀ
ਜਾਵੇ? ਸ਼ਰਧਾ ਤੋਂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਤਾਂ ਪ੍ਰਮਾਰਥ ਦੇ ਰਾਹ 'ਤੇ ਚੱਲਿਆ ਵੀ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ, ਤੇ ਜੇਕਰ
ਲੋਕ ਅੰਨ੍ਹੀ ਸ਼ਰਧਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਤੇ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਅਜਿਹਾ ਖਿਲਵਾੜ
ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਹਾ ਕਿਸੇ 2 ਸਾਲ ਦੀ ਮਾਸੂਮ ਤੇ ਰੱਬ ਵਰਗੀ ਅਣਭੋਲ ਬਾਲੜੀ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਹਵਸ਼ੀ
ਦਾਨਵ ਵਲੋਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਲਯੁਗੀ ਸੰਤ ਵੀ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਆਸਰਾ ਲੈ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਲੁੱਟਦੇ
ਹਨ ਤੇ ਇਹ ਗੁਰਬਾਣੀ ਹੀ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਸਾਨੂੰ ਵਹਿਮਾਂ-ਭਰਮਾਂ ਅਤੇ ਪਾਖੰਡਾਂ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ
ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਸਮਝ ਦੀ ਫ਼ਰਕ ਹੈ।
ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਸੰਤ ਤੇ ਮਾਇਆਧਾਰੀ ਸਾਧ ਵਿਚ ਜ਼ਮੀਨ ਅਸਮਾਨ ਦਾ ਅੰਤਰ ਹੈ।
ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ਆਦਰਸ਼ਵਾਦੀ ਤੇ ਨਾਮ ਰਤੇ ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਸੰਤ ਆਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੀ ਕਿਰਤ ਕਮਾਈ
'ਚੋਂ ਦਸਵੰਧ ਕੱਢ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਭਲਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜ਼ੁਲਮ ਵਿਰੁੱਧ ਅਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਦਕਿ
ਮਾਇਆਧਾਰੀ ਸਾਧ ਚੋਲੇ ਪਹਿਨ ਕੇ ਪਹਿਰਾਵੇ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਰਮਕਾਂਡਾਂ ਵਿਚ ਪਾ ਕੇ
ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਠੱਗਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪ ਕਿਰਤ ਕਮਾਈ ਨਾ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਸਦਵਾ ਕੇ
ਆਪਣੀ ਗੋਗੜ ਵਧਾਉਣ, ਐਸ਼ੋ ਇਸ਼ਰਤ ਕਰਨ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਗੋਰਖਧੰਦਾ ਕੋਈ ਨਵਾਂ ਨਹੀਂ
ਹੈ, ਜਦੋਂ 15ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਇਸ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਆਏ ਤਾਂ ਉਸ ਵੇਲੇ ਵੀ
ਅਜਿਹੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਧੰਦਾਂ ਜ਼ੋਰਾਂ 'ਤੇ ਸੀ:
ਗਜ ਸਾਢੈ ਤੈ ਤੈ ਧੋਤੀਆ ਤਿਹਰੇ ਪਾਇਨਿ
ਤਗ॥ ਗਲੀ ਤਿਨ੍ਰਾ ਜਪਮਾਲੀਆ ਲੋਟੇ ਹਥਿ ਨਿਬਗ॥
ਓਇ ਹਰਿ ਕੇ ਸੰਤ ਨ ਆਖੀਅਹਿ ਬਾਨਾਰਸਿ ਕੇ ਠਗ॥
(ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ, ਪੰਨਾ 476)
ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ਸੰਤ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਭਗਤ ਸਾਹਿਬਾਨਾਂ
ਲਈ ਹੋਈ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਖ਼ਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਵਿਚ ਦਰਜ ਹੈ, ਦੂਸਰਾ ਸੰਤ
ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸੱਚੀ ਸੰਗਤ ਲਈ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜਾਂ ਗੁਰਸਿੱਖ ਲਈ ਵੀ ਕਰ ਲਈ ਗਈ ਹੈ। ਸਿੱਧ ਗੋਸਟਿ ਵਿਚ
'ਸਿਧ ਸਭਾ ਕਰਿ ਆਸਣਿ ਬੈਠੇ ਸੰਤ ਸਭਾ ਜੈਕਾਰੋ' ਦਾ ਭਾਵ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਤੋਂ ਹੈ ਜੋ ਕਿ
ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਅਗਵਾਈ 'ਚ ਸਿੱਧਾਂ ਨਾਲ ਗੋਸ਼ਟ ਕਰਨ ਆਏ ਸਨ। ਇਸ ਵਿਚ ਦੱਸਿਆ ਹੈ
ਕਿ ਸਿੱਧਾਂ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਕੋਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਸੰਗਤ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਸੰਤਾਂ ਨੂੰ
ਨਮਸਕਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਇਥੇ ਗੋਸ਼ਟ ਸੁਣਨ ਲਈ ਇਕੱਤਰ ਹੋਏ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ
ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ 'ਸੰਤ' ਆਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਸੰਤ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ
ਭਗਤਾਂ ਲਈ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਹ ਫੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸੰਤਾਂ ਦੇ
ਸੱਚੇ ਵਿਚਾਰ ਸੁਣਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਜੋ ਵਿਚਾਰ ਫੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਸੱਚੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ
ਉਨਖ਼੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਬਾਰੇ ਪੂਰਾ ਅਨੁਭਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ:
ਸੰਤਨ ਕੀ ਸੁਣਿ ਸਾਚੀ ਸਾਖੀ॥ ਸੋ ਬੋਲਹਿ
ਜੋ ਪੇਖਹਿ ਆਖੀ॥ ਨਹੀ ਲੇਪੁ ਤਿਸੁ ਪੁੰਨਿ ਨ ਪਾਪਿ॥ ਨਾਨਕ ਕਾ ਪ੍ਰਭੁ ਆਪੇ ਆਪਿ॥
(ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ, ਪੰਨਾ 894)
ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ਸੰਤ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਗੁਰੂ
ਲਈ ਵੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਵਲੋਂ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ
ਵੱਲ ਲਿਖੀਆਂ ਚਿੱਠੀਆਂ ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਹਨ :
ਹਉ ਘੋਲੀ ਜੀਉ ਘੋਲਿ ਘੁਮਾਈ॥ ਗੁਰ ਦਰਸਨ
ਸੰਤ ਪਿਆਰੇ ਜੀਉ॥ (ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ
ਜੀ, ਪੰਨਾ 96)
ਭਾਗ ਹੋਆ ਗੁਰਿ ਸੰਤੁ ਮਿਲਾਇਆ॥ ਪ੍ਰਭੂ
ਅਬਿਨਾਸੀ ਘਰ ਮਹਿ ਪਾਇਆ॥ (ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ, ਪੰਨਾ 97)
ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ਆਦਰਸ਼ਵਾਦੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ
ਲਈ ਸਾਧ ਸੰਗਤ ਸ਼ਬਦ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਸੰਤ ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਫੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਚੰਗੇ ਲੋਕਾਂ
ਅਰਥਾਤ ਸੰਤਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਮੁਕਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਤੁਸੀਂ
ਵੇਦਾਂ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰ ਲਓ, ਪਰ ਮੁਕਤੀ ਹਾਸਲ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ। ਮੁਕਤੀ ਤਾਂ ਆਦਰਸ਼ਵਾਦੀ ਤੇ ਨਾਮ ਰੱਤੇ
ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਰਹਿ ਕੇ ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ ਨਾਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣੀ ਹੈ:
ਸੰਤ ਜਨਾ ਕੈ ਸੰਗਿ ਮਿਲੁ ਬਉਰੇ ਤਉ ਪਾਵਹਿ
ਮੋਖ ਦੁਆਰੁ॥ ਬਿਨ ਸਤਸੰਗ ਸੁਖੁ ਕਿਨੈ ਨ ਪਾਇਆ ਜਾਇ ਪੂਛਹੁ
ਬੇਦ ਬੀਚਾਰੁ॥ (ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ,
ਪੰਨਾ 1200)
ਇਹ ਗੱਲ ਪਰਤੱਖ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰਬਾਣੀ ਕਰਮਕਾਂਡ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੀ, ਭੇਖ,
ਪਹਿਰਾਵੇ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੀ, ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਸਿੱਖ ਪੰਥ
ਵਿਚ ਕਰਮਕਾਂਡੀ ਚਿੱਟ ਕਪੜੇ, ਭਗਵੇਂ ਕਪੜੇ ਤੇ ਚੋਲਿਆਂ ਵਾਲੀ ਸਾਧ ਜਮਾਤ ਕਿਥੋਂ ਤੇ ਕਿਵੇਂ
ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਈ? ਜਿਸ ਦਾ ਵਰਤਾਰਾ ਵੀ ਗੁਰਮਤਿ ਵਿਰੋਧੀ ਹੈ। ਇਹ ਪਖੰਡੀ ਜਮਾਤ ਨਾ ਕਿਰਤ ਕਰਦੀ
ਹੈ, ਨਾ ਗੁਰਮਤਿ ਅਨੁਸਾਰ ਜੀਵਨ ਜਿਉਂਦੀ ਹੈ, ਬੀਬੀਆਂ ਨੂੰ ਹਵਸ਼ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ,
ਪੈਸਿਆਂ ਨਾਲ ਮੱਥੇ ਟਿਕਾਉਂਦੀ, ਨਵੀਆਂ-ਨਵੀਆਂ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਕਾਰਾਂ ਦੇ ਝੂਟੇ ਲੈਂਦੀ ਹੈ, ਗੁਰੂਆਂ
ਦੀ ਬਾਣੀ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਆਪਣੀਆਂ ਟੁੱਟੀਆਂ-ਭੱਜੀਆਂ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਬਣਾ ਕੇ ਕੱਚੀ ਬਾਣੀ ਪੜਖ਼੍ਹਦੀ ਹੈ,
ਫਿਰ ਵੀ ਇਹ ਜਮਾਤ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਸਦਵਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਅੰਧ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਵਿਚ ਜਕੜੇ
ਸਿੱਖ ਅੱਖਾਂ ਮੀਟ ਕੇ ਇਨਖ਼੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਸਾਧ ਸੰਪਰਦਾਵਾਂ
ਦਾ ਸੰਨਿਆਸੀਆਂ ਵਾਂਗ ਗ੍ਰਹਿਸਤ ਆਸ਼ਰਮ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਹੀਂ, ਅਤੇ ਉਨਖ਼੍ਹਾਂ ਨੇ ਛੜਾ ਬਿਰਤੀ ਨੂੰ
ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਦੇਣ ਲਈ 'ਬਿਹੰਗਮ' ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਆਸਰਾ ਲੈ ਲਿਆ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿਚ ਕੁਆਰੀਆਂ
ਇਸਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਦੇਵਦਾਸੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸੇ ਤਰਖ਼੍ਹਾਂ ਇਨਖ਼੍ਹਾਂ ਸਾਧਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ
ਵਿਚ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਛੜਾ ਰੱਖਣ ਲਈ ਬਿਹੰਗਮ ਪ੍ਰਥਾ ਜਾਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ । ਅਜਿਹਾ ਕਰਕੇ ਇਹ ਸਾਧ
ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਤਾਂ
ਗ੍ਰਹਿਸਥ ਨੂੰ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਬਿਹਤਰ ਰਾਹ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਤੇ ਬਿਹੰਗਮ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਹੈ,
ਕਿ ਜੇਕਰ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿਸਤ ਤੋਂ ਪ੍ਰਹੇਜ਼ ਕਰਕੇ ਮੁਕਤੀ ਮਿਲਨੀ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਇਹ ਮੁਕਤੀ ਸਭ
ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਖੁਸਰੇ ਨੂੰ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ:
ਬਿੰਦੁ ਰਾਖਿ ਜੁ ਤਰੀਐ ਭਾਈ॥ ਖੁਸਰੈ ਕਿਉ
ਨਾ ਪਰਮ ਗਤਿ ਪਾਈ॥ (ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ
ਜੀ, ਪੰਨਾ 324)
ਲੱਗਦਾ ਇਉਂ ਹੈ ਕਿ ਅਜੋਕੇ ਸਾਧ ਗ੍ਰਹਿਸਥ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਭੱਜ ਕੇ ਆਪਣੇ ਮਨ
ਦੀਆਂ ਕਾਮਨਾਵਾਂ, ਵਾਸ਼ਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਇੱਛਾਵਾਂ 'ਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਅਜਿਹਾ
ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦੇ ਵਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਅੱਗ ਨਹੀਂ ਬੁੱਝਦੀ। ਨਤੀਜਾ ਇਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਚਿੱਟੇ
ਚੋਲਿਆਂ ਵਿਚ ਬੈਠੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਗਲੇ ਸਾਧਾਂ 'ਤੇ ਵਾਸ਼ਨਾਵਾਂ ਭਾਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਇਹ ਸਾਧਾਂ
ਵਾਲੇ ਪਵਿੱਤਰ ਬਾਣੇ ਨੂੰ ਦਾਗ਼ ਲਗਵਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਸਮੁੱਚੇ ਧਰਮੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ
ਕਿਰਦਾਰਕੁਸ਼ੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਕਈ ਡੇਰੇਦਾਰ ਸੰਤ, ਬਾਬੇ ਅਨੈਤਿਕ ਕੰਮਾਂ ਕਰਕੇ ਚਰਚਾ
ਵਿਚ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਾਲ 2002 ਦੌਰਾਨ ਬਾਬਾ ਧਨਵੰਤ ਸਿੰਘ ਵਲੋਂ ਕੀਤੇ ਬਲਾਤਕਾਰ ਕਾਂਡ ਨੇ ਤਾਂ
ਸਿਰਫ਼ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸਮੁੱਚੀ ਧਰਮੀ ਲੋਕਾਈ ਨੂੰ ਸ਼ਰਮ ਨਾਲ ਨਿਮੋਝੂਣਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ
ਸੀ। ਉਦੋਂ ਸਾਧ ਵਲੋਂ ਸ਼ਰਧਾ ਦੇ ਨਾਂਅ 'ਤੇ ਇਕ ਬੱਚੀ ਦੀ ਪੱਤ ਲੁੱਟਣ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਉਸ ਵੇਲੇ ਹੋਰ
ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੰਗੀਨ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਧਰਮ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਇਸ ਮਾਮਲੇ 'ਤੇ ਪੀੜਤ ਨੂੰ ਧਰਮ ਦੀ ਅਦਾਲਤ
'ਤੇ ਬੈਠੇ ''ਕਾਜੀ ਹੋਏ ਰਿਸਵਤੀ ਵਢੀ ਲੈਕੇ ਹਕ ਗਵਾਈ'' ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਨਿਆਂਕਾਰਾਂ ਨੇ ਇਨਸਾਫ਼ ਦੀ
ਥਾਂ ਧੱਕੇ ਦਿੱਤੇ ਤੇ ਦੁਨਿਆਵੀ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਵਿਭਚਾਰੀ ਬਾਬੇ ਧਨਵੰਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸੀਖਾਂ ਪਿੱਛੇ
ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸੰਤ ਸਮਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਜਗੇੜਾ, ਸੰਤ ਮਾਨ ਸਿੰਘ ਪਿਹੋਵਾ, ਸੰਤ
ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸ਼ਿਕਾਗੋ ਚਰਿੱਤਰਹੀਣਤਾ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਘਿਰੇ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹੁਣ ਸੰਤ ਰਣਜੀਤ
ਸਿੰਘ ਢੱਡਰੀਆਂ ਵਾਲੇ 'ਤੇ ਵੀ ਅਨੈਤਿਕਤਾ ਦੇ ਸੰਗੀਨ ਦੋਸ਼ ਲੱਗ ਰਹੇ ਹਨ।
ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਬਾਬਿਆਂ ਦੇ ਡੇਰਿਆਂ 'ਚ ਕਿੰਨੀਆਂ ਕੁ ਅਜਿਹੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ
ਵਾਪਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਇਨਸਾਫ਼ ਕਿਸੇ ਪੀੜਤ ਅਬਲਾ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਇਸ ਤਰਖ਼੍ਹਾਂ ਦੇ ਡੇਰੇਦਾਰ
ਸਾਧਾਂ ਦੇ ਡੇਰੇ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਕੁਕਰਮੀ ਮਹੰਤਾਂ ਵਾਂਗ ਐਸ਼ਪ੍ਰਸਤੀ ਤੇ ਬਦਮਾਸ਼ੀ ਦੇ ਅੱਡੇ ਬਣਦੇ
ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਹੋਰ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਪਹਿਲੂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਾਧ ਬਾਣਿਆਂ ਵਿਚ ਲੁਕੇ ਲੋਕ ਕਈ ਵਾਰ ਆਪਣੀਆਂ
ਅਨੈਤਿਕ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਦਾ ਪਰਦਾਫ਼ਾਸ਼ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖੂੰਖਾਰ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਵੀ ਗੁਰੇਜ਼ ਨਹੀਂ
ਕਰਦੇ। ਪਿੱਛੇ ਜਿਹੇ ਜਦੋਂ ਸੰਤ ਮਾਨ ਸਿੰਘ ਪਿਹੋਵੇ ਵਾਲੇ ਦੇ ਨਾਲ ਕਈ ਸਾਲ ਪੀ.ਏ. ਰਹੇ ਸਾਹਿਬ
ਸਿੰਘ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਅਨੈਤਿਕ ਕੰਮਾਂ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦਾ ਇਕ ਘਿਨਾਉਣਾ ਚਿਹਰਾ ਸਾਹਮਣੇ
ਲਿਆਂਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਬੇਤਹਾਸ਼ਾ ਤਸ਼ੱਦਦ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੀਆਂ
ਅੱਖਾਂ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵੀ ਚਲੀ ਗਈ। ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਤ ਮਾਨ ਸਿੰਘ ਪਿਹੋਵਾ
ਦੇ ਕਹਿਰ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਚਲੀ ਗਈ ਹੈ।
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਅੱਤਵਾਦੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੇ ਦੋਸ਼ 'ਚ
ਫ਼ਤਿਹਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਚੁੱਕ ਕੇ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਿਛਲੇ ਦਿਨੀਂ ਹੀ
ਫ਼ਤਿਹਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਬਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਤ
ਮਾਨ ਸਿੰਘ ਪਿਹੋਵਾ ਦੇ ਵੱਡੇ ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਸ਼ਖ਼ਸਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸਬੰਧ ਹਨ ਅਤੇ ਸੰਤ
ਪਿਹੋਵਾ ਨੇ ਉਸ ਖਿਲਾਫ਼ ਝੂਠਾ ਕੇਸ ਪੁਆਇਆ ਸੀ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੁਣ ਸੰਤ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਢੱਡਰੀਆਂ
ਵਾਲੇ ਦੇ ਇਕ ਪੁਰਾਣੇ ਸਾਥੀ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਵੀ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਏ ਹਨ ਕਿ ਸੰਤ ਢੱਡਰੀਆਂ ਵਾਲੇ
ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਕੋਲੋਂ ਚੁਕਵਾ ਕੇ ਉਸ 'ਤੇ ਖੂੰਖਾਰ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਵਾਂਗ ਤਸ਼ੱਦਦ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ
ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਫ਼ਿਰ ਉਸ ਦੇ ਕੇਸ ਤੱਕ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ। ਸੱਚਮੁੱਚ ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨ ਦਾ
ਦਾਅਵਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੰਤ-ਬਾਬਿਆਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਲੱਗ ਰਹੇ ਇਹ ਦੋਸ਼ ਅਤਿ ਸੰਗੀਨ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ
ਸਮੁੱਚੇ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਕਿਰਦਾਰਕੁਸ਼ੀ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਨਖ਼੍ਹਾਂ ਡੇਰਿਆਂ ਤੇ ਸੰਤਾਂ ਦੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਕਦੇ ਇਹ ਨਹੀਂ
ਸੋਚਦੇ ਕਿ ਤਿਆਗੀ ਜੀਵਨ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਡੇਰੇਦਾਰ ਖੁਦ ਕਿੰਨੇ ਕੁ ਨੈਤਿਕ
ਜੀਵਨ, ਸਦਾਚਾਰ ਤੇ ਗੁਰਮਤਿ ਜੀਵਨ-ਜਾਚ ਦੇ ਧਾਰਨ ਹਨ। ਇਹ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮੋਹ-ਮਾਇਆ ਦਾ ਤਿਆਗ
ਕਰਨ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਖੁਦ ਸੰਗਤ ਦੇ ਚੜ੍ਹਾਵੇ ਨਾਲ ਸੁੱਖ-ਸਹੂਲਤਾਂ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣ ਰਹੇ
ਹਨ। ਇਨ੍ਹਖ਼ਾਂ ਡੇਰਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਤਿਆਂ ਦੀ ਆਮਦਨੀ ਦੇ ਸਾਧਨ ਵੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ।
ਇਨਖ਼੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕਈ ਡੇਰੇ ਤੇ ਉਨ੍ਹਖ਼ਾਂ ਦੇ ਮੁਖੀ ਆਪਣੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ
ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਅਤੇ ਆਮਦਨੀ ਸਦਕਾ ਇੰਨਖ਼ੇ ਤਾਕਤਵਰ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨਖ਼੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਖੜਖ਼੍ਹਣ
ਜਾਂ ਟੱਕਰ ਲੈ ਸਕਣ ਦਾ ਹੌਂਸਲਾ ਕਰਨਾ ਵੀ ਐਨਾ ਸੌਖਾ ਨਹੀਂ। ਅਫ਼ਸੋਸ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਵੀ ਹੈ ਕਿ
ਜਿਸ ਪੜਖ਼੍ਹੀ-ਲਿਖੀ ਮੱਧ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅੰਧ-ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰਕੇ ਉਨਖ਼੍ਹਾਂ
ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਉਸਾਰੂ ਪਾਸੇ ਲਗਾਉਣਾ ਸੀ, ਉਹ ਖੁਦ ਇਨ੍ਹਖ਼ਾਂ ਦੇ ਮੱਕੜਜਾਲ ਵਿਚ ਫ਼ਸੀ ਹੋਈ ਹੈ।
ਜਿਥੇ ਡੇਰਿਆਂ 'ਚ ਸਾਧਾਂ ਕੋਲ ਭੀੜ ਵੱਧ ਜੁੜੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਥੇ ਨੇਤਾਵਾਂ
ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੀਆਂ ਵੋਟਾਂ ਲੱਭਦੀਆਂ ਹਨ ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਉਹ ਡੇਰਿਆਂ ਵਿਚ ਭੱਜੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਨੇਤਾਵਾਂ
ਨੂੰ ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਅਫ਼ਸਰਾਂ ਨੂੰ ਸਾਧਾਂ ਰਾਹੀਂ ਨੇਤਾਵਾਂ ਕੋਲੋਂ ਕੰਮ ਕਢਵਾਉਣ
ਦੀ ਹੈ, ਫ਼ਿਰ ਸਾਧ ਵੀ ਉਨਖ਼੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਾਰਜ ਸੰਵਾਰਨਗੇ, ਆਪਣੇ ਵੀ ਸੰਵਾਰਨਗੇ, ਡੇਰਾ ਮਹਾਨ
ਬਣਾਉਣਗੇ, ਲੋਕਾਂ 'ਚ ਗੱਲ ਧੁਮਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਕਿ ਸੰਤ ਮਹਾਰਾਜ ਇੰਨੇ ਮਹਾਨ ਹਨ ਕਿ
ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਨੇਤਾ ਅਤੇ ਅਫ਼ਸਰ ਉਨਖ਼੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।
ਸੰਤ ਸਮਾਜ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਵੰਸ਼
ਵਿਚੋਂ ਬਾਬਾ ਸਰਬਜੋਤ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ,
''ਮੈਂ ਸਾਧ ਮੰਡਲੀ ਵਿਚ ਪੈਰ ਤਾਂ ਧਰ ਲਿਆ ਹੈ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਦੇਣ ਲਈ ਕੁਝ ਵੀ
ਨਹੀਂ। ਮਾਇਆ ਤੇ ਹਉਮੈ 'ਚ ਗ੍ਰਸੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਚੰਗੇ ਵੀ ਸੰਤ ਹਨ ਜਿਨਖ਼੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਰਨੀ
ਮਹਾਨ ਹੈ, ਉਨਖ਼੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਮੈਂ ਇਹ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਪਰ ਬਹੁਤੇ ਸਾਧਾਂ ਦਾ ਇਹੀ ਹਾਲ ਹੈ।
ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਕਾਰਜ ਲਈ ਪੈਸਾ ਖਰਚਣ ਨੂੰ ਵੀ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ। ਸਿੱਖ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ઠਬਣਾਉਣ ਦਾ
ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਉਲੀਕਿਆ ਸੀ, ਮੀਟਿੰਗ 'ਚ ਸਾਰੇ ਸੰਤਾਂ ਨੇ ਹਾਂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਪਰ ਹੁਣ ਪੈਸੇ ਪੱਖੋਂ
ਸਭ ਤਿੰਨ-ਪੰਜ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਤੋਂ ਸੰਤਾਂ ਦੇ ਘਟੀਆ ਚਰਿੱਤਰ ਬਾਰੇ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣਨ ਵੀ ਆ ਰਹੀਆਂ
ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਚੰਗੇ ਸੰਤਾਂ ਦੀ ਵੀ ਬਦਨਾਮੀ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਜੇ ਇਕ ਸੰਤ ਦੂਸਰੇ ਸੰਤ ਦੇ ਇਲਾਕੇ
ਵਿਚ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਸੰਤ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਆਖਿਰ ਸਿੱਖੀ ਦਾ
ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨਾ ਹੈ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਈਰਖਾ ਕਿਉਂ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਕਰੀਏ।''
ਕਹਾਣੀ ਭਾਵੇਂ ਕਾਰ-ਸੇਵਾ ਵਾਲੇ ਬਾਬਿਆਂ ਦੀ ਲੈ ਲਵੋ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਖ਼ਾਂ ਨੇ
ਗੁਰੂ-ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਢਾਹ ਕੇ ਅਖੌਤੀ ਸੁੰਦਰੀਕਰਨ ਦਾ ਨਾਂਅ ਦੇ ਕੇ ਸਿੱਖ ਵਿਰਸੇ ਨੂੰ ਢਾਹ ਲਗਾਈ
ਹੈ। ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਜੂਨ '84 ਦੌਰਾਨ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀਆਂ ਪਰਿਕਰਮਾਂ 'ਚ ਗੋਲੀਆਂ ਦੇ
ਲੱਗੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਵੀ ਮਿਟਾ ਦਿੱਤੇ ਹਨ ਜੋ ਸਰਕਾਰੀ ਜ਼ੁਲਮਾਂ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ
ਹੁਣ ਗੁਰੂ ਕਾਲ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਕੋਈ ਇਤਿਹਾਸਕ ਯਾਦਗਾਰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ ਜੋ ਕਿ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਇੱਟਾਂ
ਨਾਲ ਸਿਰਜੀ ਹੋਵੇ। ਹੁਣ ਰਾਜਸਥਾਨੀ ਚਿੱਟੇ ਪੱਥਰਾਂ ਨਾਲ ਉਸਰੀਆ ਇਕੋ ਜਿਹੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਸਾਧਾਂ
ਦੀ ਯਾਦਗਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਦਿਖਾਈ ਦੇਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਈ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਇਲਜ਼ਾਮ ਹੈ ਕਿ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ
ਪੈਸੇ ਲੈ ਕੇ ਇਹ ਕਾਰ-ਸੇਵਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ, ਤਖ਼ਤਾਂ ਦੇ ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਬਾਨ ਇਨ੍ਹਖ਼ਾਂ ਦੇ ਡੇਰਿਆਂ ਦੀ
ਪਰਿਕਰਮਾ ਕਰੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੇ ਜਥੇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ 'ਚ
ਪੜਖ਼੍ਹਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤਾਂ ਡੇਰੇਦਾਰ ਸਾਧਾਂ ਦੇ ਡੇਰੇ ਨਾ ਜਾਣ, ਗੁਰੂ ਮਰਿਯਾਦਾ
ਨਾਲ ਜੁੜਨ, ਪਰ ਆਪ ਇਹ ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਬਾਨ ਉਨਖ਼੍ਹਾਂ ਦੇ ਡੇਰੇ ਵਹੀਰਾਂ ਘੱਤ ਕੇ ਇਹ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਦੇ
ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਸਾਧ ਜਾਂ ਸੰਤ ਦੀ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਲਈ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਦੇਣ ਹੈ। ਫਿਰ ਸੰਗਤ ਕੀ ਕਰੇ, ਕਿਧਰ
ਜਾਵੇ?
ਚਾਹੀਦਾ ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਪੰਥਕ ਸੰਪਰਦਾਵਾਂ
ਤੇ ਗੁਰਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਉਭਾਰ ਕੇ ਪੰਥਕ ਜਾਗ੍ਰਿਤੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਜੋ ਪੰਥ ਦੀ ਚੜ੍ਹਖ਼ਦੀ
ਕਲਾ ਹੋ ਸਕੇ ਤੇ ਡੇਰਾਵਾਦ ਰੂਪੀ ਕੈਂਸਰ ਤੋਂ ਪੰਥ ਦਾ ਬਚਾਅ ਹੋ ਸਕੇ। ਇਹ ਗੱਲ ਬਿਲਕੁਲ ਸੱਚ
ਹੈ ਕਿ ਇਨਖ਼੍ਹਾਂ ਸਾਧਾਂ ਦੀ ਪੰਥ ਲਈ ਕੋਈ ਦੇਣ ਨਹੀਂ। ਇਨਖ਼੍ਹਾਂ ਸਾਧਾਂ ਨੇ ਕਦੇ ਵੀ ਮਨੁੱਖੀ
ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਲਈ ਅਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ।
ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਵਿਚ ਅਜਿਹੇ ਭੇਖੀ ਸੰਤਾਂ ਲਈ ਅਸੰਤ ਸ਼ਬਦ
ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜੋ ਭੋਲੀ ਭਾਲੀ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਕੁਰਾਹੇ ਪਾ ਕੇ ਲੁੱਟਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ :
ਅਸੰਤੁ ਅਨਾੜੀ ਕਦੇ ਨ ਬੂਝੈ॥ ਕਥਨੀ ਕਰੈ
ਤੈ ਮਾਇਆ ਨਾਲਿ ਲੂਝੈ॥ ਅੰਧੁ ਅਗਿਆਨੀ ਕਦੇ ਨ ਸੀਝੈ॥
(ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ, ਪੰਨਾ 160)